‘Voor ouderschap krijg je zoveel terug, zeggen ze. Ik wil weten wat dat is’

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Moederschap Schrijver Jantine Jongebloed wist zeker dat ze moeder wilde worden. Na twee mislukte zwangerschappen begon de twijfel. Ze schreef er het boek Soms wil ik een kind over.

Annabel Oosteweeghel

Zes jaar geleden, zij was 29 en hij 31, trouwde Jantine Jongebloed. Als ze in de jaren erna op vakantie gingen, vroegen mensen: „Kom je dan terug met een baby in je buik?” Tot haar 30ste wist ze zeker dat ze moeder wilde worden. Dat veranderde toen ze „verplichte bedenktijd” kreeg, na twee buitenbaarmoederlijke zwangerschappen. De eerste keer wist ze niet dat ze zwanger was, de tweede keer was het gepland. Na de tweede zwangerschap adviseerde de gynaecoloog om een paar maanden te wachten en daarna met behulp van ivf zwanger te worden – dat zou veiliger voor haar zijn, de embryo wordt dan in de baarmoeder geplaatst.

In die wachttijd is de twijfel ontstaan, zegt ze. „Een paar vrienden werden ouders. Ik had een romantisch beeld van samen met je geliefde een kind krijgen, maar nu zag ik van dichtbij de slapeloosheid, en hoe je leven wordt overgenomen door een kind.” In de media las ze voor het eerst verhalen van ‘spijtmoeders’. Ook op sociale media zag zij iets veranderen: „Jonge moeders en influencers waren altijd euforisch over hun kroost, maar nu zag ik ook foto’s en verhalen van ploeterende moeders. Ik begon me af te vragen: waar begin ik aan?”

Een kind voelde ineens vooral benauwend. Ze is iemand die tijd voor zichzelf nodig heeft, zegt ze. Na een periode met vrienden en familie en reuring, wil ze weer even alleen zijn. „Dat je als ouder die tijd niet kunt claimen vind ik een ingewikkeld vooruitzicht. Mijn onafhankelijkheid opgeven is mijn grootste angst.”

Over haar twijfel schreef ze het boek Soms wil ik een kind. Het is haar persoonlijke verhaal, maar ze verwoordt een gevoel dat veel leeftijdgenoten lijken te hebben. Het CBS voorspelt dat van de vrouwen die geboren zijn in 1985, meer dan 20 procent geen kind zal krijgen. „Dat is 1 op de 5 vrouwen van mijn generatie. En 60 procent van die groep kiest er bewust voor om geen moeder te worden.” Redenen die worden genoemd: behoud van vrijheid, geen verlangen naar een kind, geen stabiele relatie, geen vast contract, geen koophuis. „In de Verenigde Staten, die maatschappelijk vaak voor lopen, wil 21,6 procent van de volwassenen geen kinderen.”

Je schrijft dat je op je drieëndertigste verjaardag huilend wakker wordt omdat je beseft dat je ouder wordt en zoals je het noemt nog geen plan hebt met je baarmoeder.

„Het was op dat moment twee jaar geleden dat we een paar maanden verplichte bedenktijd kregen. Ik besefte die ochtend dat als ik zo doorging, ik zou blijven twijfelen totdat het te laat was. En ik wilde voorkomen dat ik op mijn veertigste spijt zou krijgen, omdat ik geen tijd had genomen om na te denken over zoiets groots en allesbepalends. Tijdens mijn verjaardagsontbijt op bed kwam ik voor het eerst in actie, door te googelen en contact op te nemen met een kinderwenscoach.”

Hebben de gesprekken met de coach jou geholpen?

„Door de gesprekken met haar werd mijn twijfel concreet, daarvoor was het een vaag gevoel. Haar praktische opdrachten dwongen me om woorden te geven aan zowel de ja-kant als de nee-kant. Ik moest twee scenario’s schrijven, één over het leven met een kind en één over het leven zonder. En een brief schrijven aan mijn eventuele toekomstige kind, ik noemde haar Coco. Het bracht me heel dicht bij het verlangen om een kind te hebben. En ik heb ook inzicht gekregen in hoe het leven eruitziet zonder, en dat dát leven niet minder betekenisvol is. Toen ik aan het traject begon, dacht ik dat er één beste keuze voor mij was. En ik was steeds bang dat ik het verkeerde zou kiezen. Nu weet ik dat beide opties gelijkwaardig zijn en dat het ene leven niet beter is dan het andere.”

Was er in je omgeving begrip voor je twijfel?

„Zeker. En door er met vrienden over te praten, is zo’n proces minder eenzaam. Wat me wel opviel, is dat elk gesprek gaat over wat er moeilijk is aan het ouderschap. Het is voor mensen makkelijk om onder woorden te brengen wat het ouderschap ze kost – slapeloze nachten, eindeloze verantwoordelijkheid, nooit ziek mogen zijn, altijd in dienst van het gezin moeten staan, altijd paraat moeten zijn. ‘Maar je krijgt er zo veel voor terug’, zeggen mensen dan. Ik wil weten wat dat is. Ik wil graag horen waarom het voor mensen onderaan de streep positief is. Dat ik twijfel, betekent dat er ook een deel is dat het wel wil.”

Heb je daar antwoord op gekregen?

„Mijn zusje kwam later, heel lief, met een lijstje. Daar stonden momenten op waarop ze overspoeld werd door liefde of trots: als haar zoon van vier jaar uit het niets naar haar toekomt en zegt dat hij van haar houdt. ’s Ochtends in bed knuffelen met z’n vieren. De trots die ze voelde toen haar dochter na maandenlang zwemles eindelijk onder water durfde.”

Waarom wilde je het onderzoeken van je twijfel publiekelijk maken?

„Moederschap was voor mij een wetmatigheid, met afwijken van de norm was ik nauwelijks bekend. Maar ik sprak en zag steeds vaker leeftijdgenoten die het ook niet zeker wisten. Die maatschappelijke twijfel intrigeerde me. Dat er zo iemand als een kinderwenscoach bestaat, geeft voor mij aan dat meer mensen worstelen met deze vraag. Ik maak een proces door dat anderen zullen herkennen.

Ik las over spijtmoeders die zeiden: als ik toen had geweten wat ik nu weet, had ik het niet gedaan. Dat was voor mij een belangrijke aanwijzing dat ik goed moet uitzoeken wat het moederschap inhoudt. Als ik dan toch moeder word, weet ik verdomd goed waar ik aan begin.”

Welk deel van het scenario zonder kind spreekt je aan?

„Schrijven, reizen en aan grootse projecten werken. Ik hou van geconcentreerd werken, ergens veel tijd in kunnen stoppen. Een kind kan je op ieder moment zomaar uit je concentratie halen.”

Je schrijft dat je het gevoel hebt dat je met een goede verantwoording moet komen over wat je met je tijd doet als je geen kind hebt. Waarom voel je die druk?

„Er heerst een maatschappelijk idee dat elke vrouw diep van binnen moeder wil worden en dat je een hele goede reden moet hebben om het niet te doen. Aan moeders wordt nooit gevraagd waarom ze moeder zijn geworden, maar aan vrouwen zonder kinderen wordt wel gevraagd wat ze dan voor belangrijks zijn gaan doen. Mensen verwachten dat zij een enorme carrière ambiëren, minister willen worden. Ik heb een vriendin die geen kinderen wil en vier dagen werkt. Zij moet altijd uitleggen waarom ze een vrije dag heeft en hoe ze die vijfde werkdag invult.”

Afgelopen jaar heb je eicellen ingevroren. Waarom wilde je de natuurlijke deadline verlengen?

„Ik heb mijn twijfeltijd verlengd. Een kennis zei dat hij het laf vond dat ik de beslissing voor me uitschoof, maar mij geeft het juist rust. Ik voelde stress van het ouder worden. En van beslissen onder tijdsdruk. Ik piekerde veel, voelde me opgejaagd en onrustig. Ik dacht steeds: ik wil de tijd bevriezen. Dat heeft het invriezen voor me gedaan. Het voelt als een krachtige daad waarbij ik het heft in eigen hand neem.”

Veel mensen die nadenken over kinderen twijfelen of ze wel een goede ouder zouden zijn. Heb jij dát soort twijfel ook?

„Ik twijfel niet of ik een goede moeder zou zijn, maar wel over of ik nog goed genoeg voor mezelf zou zorgen. Of ik ruimte zou blijven maken voor mezelf en mijn eigen ontwikkeling. Zou ik nog genoeg tijd aan mezelf besteden of zou een kind al mijn energie in beslag zou nemen?

„Soms verlang ik terug naar de tijd dat ik als meisje de vraag ‘Wat wil je later worden?’ in een vriendschapsboekje beantwoordde met ‘Moeder’. Of naar mijn 29-jarige zelf die er niet zo moeilijk over deed. In mijn trouwgelofte schreef ik nog vol overtuiging dat we twee kinderen en een adoptiekind zouden krijgen. Het belangrijkste nu vind ik de keuze bewust maken.”

Jantine Jongebloed: Soms wil ik een kind De Bezige Bij, 319 blz, € 22,99

Related Posts

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

  • admin
  • November 14, 2024
  • 0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”


In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0
Foto Jordi Huisman

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

Foto Jordi Huisman

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Foto Jordi Huisman

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

Foto Jordi Huisman

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Foto Jordi Huisman

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Foto Jordi Huisman


Column | De oppaskat van Jan

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.